Jerzy Herman Dyrda, urodzony 20 sierpnia 1906 roku w Świętochłowicach, to postać, której życie nierozerwalnie łączy się z historią Wojska Polskiego oraz przemysłu. Zmarł 3 stycznia 1996 roku w Katowicach, pozostawiając po sobie znaczący ślad w dwóch głównych dziedzinach swojego życia.
W trakcie swojej kariery wojskowej Dyrda osiągnął stopień majora i pełnił kluczowe funkcje w strukturach wojskowych. Był oficerem łącznikowym oraz adiutantem dowódcy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, co podkreśla jego zaangażowanie i wyspecjalizowaną wiedzę w zakresie operacji wojskowych.
Oprócz kariery wojskowej, Jerzy Dyrda był również inżynierem-ekonomistą, co wskazuje na jego szerokie umiejętności oraz wiedzę techniczną. Jako wysoki urzędnik w przedwojennym polskim Koncernie Żelaza i Stali, przyczynił się do rozwoju przemysłu metalurgicznego w Polsce, co miało duże znaczenie dla gospodarki kraju w tym okresie.
Życiorys
Jerzy Herman Dyrda przyszedł na świat 20 sierpnia 1906 roku w mieście Świętochłowice. W 1928 roku uzyskał dyplom Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie, co otworzyło przed nim wiele możliwości zawodowych. Z dniem 1 stycznia 1933 roku został awansowany na podporucznika w korpusie oficerów rezerwy piechoty. W 1934 roku kontynuował swoją służbę w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień w Królewskiej Hucie, gdzie miał przydział mobilizacyjny do 12 pułku piechoty w Wadowicach.
W swojej karierze zawodowej Dyrda pracował w przemyśle górniczo-hutniczym na Śląsku. W związku z nadchodzącą wojną, został zwolniony z czynnej służby, decydując się na pracę na rzecz przemysłu w czasie wojny, pełniąc funkcję zastępcy naczelnego dyrektora w Centrali Żelaza i Stali w Katowicach. Mimo tego, w momencie gdy zbliżyła się wojna, zgłosił się do wojska jako ochotnik i do 22 września 1939 roku brał czynny udział w walkach kampanii wrześniowej. Wraz ze swoim oddziałem, w czasie kapitulacji, udało mu się przedostać na Węgry, gdzie został internowany w obozie fortecy Eger.
W lipcu 1940 roku Dyrda zdołał uciec do Francji, a po porażce wojsk francuskich jednym z ostatnich statków dotarł do Wielkiej Brytanii. Na brytyjskiej ziemi przydzielono go do 118. oddziału w 4 Kadrowej Brygadzie Strzelców. Jego biegłość w językach obcych, szczególnie niemieckim, francuskim i angielskim, zaowocowała jego przeniesieniem do sztabu brygady, gdzie szybko stał się adiutantem pułkownika Stanisława Sosabowskiego. W międzyczasie przeszedł szkolenie spadochronowe oraz kurs w RAF-ie.
W grudniu 1943 roku, Dyrda wraz z dowódcą brygady pułkownikiem Stanisławem Sosabowskim przebywał w USA na zaproszenie amerykańskich wojsk powietrznych, gdzie wykonał cykl skoków z amerykańskimi spadochroniarzami. W marcu 1944 roku podczas inspekcji wojsk polskich w Szkocji, feldmarszałek Montgomery zaproponował go na swojego adiutanta. Na własną prośbę, chwilowo został skierowany na kurs dla instruktorów spadochronowych.
Gdy brygada była w stanie gotowości bojowej, Dyrda został wezwany do sztabu i towarzyszył generałowi Sosabowskiemu jako tłumacz w czasie wszystkich narad przed, a także w czasie Operacji Market Garden. W szczególności, brał udział w słynnej odprawie w Valburgu, gdzie Anglicy, próbując przerzucić odpowiedzialność za niepowodzenie akcji Market Garden, obarczyli winą dowództwo 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. W czasie bitwy pod Arnhem, Dyrda zajmował się także przesłuchiwaniem wziętych do niewoli żołnierzy niemieckich.
Po zakończeniu II wojny światowej, Dyrda przebywał z Brygadą na terenie Niemiec w ramach wojsk okupacyjnych, a w 1946 roku powrócił do Polski. W 1949 roku został aresztowany pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Wielkiej Brytanii i USA. Po pięciodniowej rozprawie przed Wojskowym Sądem w Katowicach, w czerwcu 1951 roku, otrzymał wyrok pięciu lat więzienia za szpiegostwo, jednak wyrok ten nie uzyskał mocy prawnej, a Jerzy Henryk Dyrda został oczyszczony z zarzutów 2 lipca 1951 roku.
W 1990 roku, Dyrda stał się jednym z założycieli VII Oddziału Katowice imienia Jerzego Dyrdy Związku Polskich Spadochroniarzy. Pełnił funkcję Honorowego Prezesa, aż do swojej śmierci 3 stycznia 1996 roku. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Katowicach przy ulicy Plebiscytowej.
Publikacje
Jerzy Dyrda jest autorem wielu ważnych publikacji dotyczących historii wojskowej, w szczególności bitwy pod Arnhem. Oto jego istotne prace, które ukazały się w „Wojskowym Przeglądzie Historycznym”.
- Kilka uwag o desancie pod Arnhem. List do redakcji, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 4 (74), s. 463-465, 1975. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny,
- Jeszcze o bitwie pod Arnhem. List do redakcji, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 1 (75), s. 392-395, 1976. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny,
- O jeden most za daleko. „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 4 (78), s. 251-267, 1976. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny,
- Przyczyny niepowodzenia pod Arnhem: szyfrogram Montgomery’ego z 17.10.1944 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 4 (110), s. 112-125, 1984. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny,
- Na marginesie książki „Znak cichociemnych”. „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 2 (120), s. 273-277, 1987. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny,
- Przemilczana odprawa w historiografii bitwy pod Arnhem. „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 1 (127), s. 124-150, 1989. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny,
- O książce Ryszarda Drozdowskiego „Brygada spod Arnhem”. „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 1/2 (131/132), s. 206-214, 1990. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny,
- O pomocy brygady spadochronowej powstańczej Warszawie. „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 3 (149), s. 31-44, 1994. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny.
Prace te ukazują nie tylko znaczenie bitwy pod Arnhem, ale również głębsze analizy związane z wydarzeniami drugiej wojny światowej, które mają ogromne znaczenie dla polskiej historiografii.
Przypisy
- Sosabowski Stanisław. 1939.pl. [dostęp 10.12.2016 r.]
- Stasiak 1991 ↓, s. 318.
- Stasiak 1991 ↓, s. 316, odznaczony w Polsce po 1945.
- Puchalski i Sas-Nowosielski 1990 ↓, s. 16.
- Puchalski i Sas-Nowosielski 1990 ↓, s. 30.
- Lista starszeństwa 1934 ↓, s. 95, 434.
- MY MEMORIES OF ARNHEM 1944 ↓.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Teodor Piechaczek | Augustyn Jancik | Alojzy Borgowiec | Antoni Michalik | Alfons Maniura | Teodor Mańczyk | Jerzy WaletkoOceń: Jerzy Dyrda