Kościół św. Augustyna w Lipinach

---

Historia

Osada Lipiny stała się integralną częścią gminy dworskiej Chropaczów i zaczęła się rozwijać razem z postępem w dziedzinie hutnictwa cynkowego i górnictwa węglowego. Mieszkańcy, którzy wyznawali katolicyzm, przez długi czas pozostawali pod opieką parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Bytomiu. Jednakże w 1852 roku, po utworzeniu parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie, mieszkańcy Lipin zostali przyłączeni do tej nowej wspólnoty.

Pojawiła się wtedy istotna trudność związana z uczestnictwem w mszach świętych. Ze względu na znaczne odległości, niezadowalający stan dróg oraz ciężkie warunki pracy, regularne uczestnictwo w nabożeństwach stało się niemożliwe. Dlatego parafianie Lipin i pobliskiego Chropaczowa zwrócili się z prośbą do proboszcza Edwarda Delocha o budowę kościoła na ich terenie.

W poszukiwaniu rozwiązania, oparł on się na dogodne okoliczności związane z budową pierwszej w Lipinach 7-klasowej szkoły elementarnej dla dzieci robotników. Ksiądz Deloch postanowił wystąpić do Augusta Schmiedera, dyrektora Śląskiej Spółki Akcyjnej, o możliwość urządzenia kaplicy w budynku szkolnym. Wniosek ten został przyjęty, co skutkowało wydzieleniem specjalnej sali na oratorium, gdzie msze miały być odprawiane w każdą niedzielę. 2 lutego 1862 roku oratorium zyskało oficjalne poświęcenie i zostało oddane do użytku.

Duży wkład w działalność parafii miały również siostry boromeuszki, które w 1862 roku przybyły z Trzebnicy. Zajmowały się opieką nad chorymi robotnikami, szczególnie podczas epidemii cholery w 1874 roku oraz późniejszych epidemii ospy i duru brzusznego. Z ich inicjatywy powołano 19 czerwca 1866 roku Stowarzyszenie Miłosierdzia Wincentego Paulo pw. św. Elżbiety, które nieustannie wspierało potrzebujących parafian.

W 1869 roku zrodziła się propozycja odłączenia Lipin i Chropaczowa od parafii św. Barbary z powodu rosnącej liczby ludności, która powodowała, że oratorium nie wystarczało dla wszystkich. Ksiądz Edward Deloch postanowił 16 stycznia 1869 roku złożyć wniosek do Augusta Schmiedera oraz pełnomocników Hutniczej Spółki Brackiej o budowę nowego kościoła oraz budynku probostwa. Ustalono, że najpierw zakupione zostaną cztery działki, które znajdowały się obok siebie, należące do mieszkańców Chropaczowa. Ostatecznie August Schmieder nabył trzy parcele, podczas gdy ksiądz Deloch zakupił jedną, przeznaczając ją dla kościoła.

Budowa kościoła

Rozpoczęcie budowy kościoła miało miejsce w 1871 roku, a 3 lipca tego samego roku odbyła się ceremonia poświęcenia kamienia węgielnego. Postęp prac budowlanych był imponujący aż do marca 1872 roku, kiedy to fundusze zaczęły się kończyć. Wówczas August Schmieder ponownie zaangażował się, determinując swoje działania pomimo swojego ewangelickiego wyznania. W marcu 1872 roku zamówiono dla kościoła cztery dzwony brązowe, które zostały poświęcone przez księdza Delocha na zlecenie biskupa wrocławskiego Heinricha Förstera, w niedzielę, 30 czerwca 1872 roku. Zaledwie miesiąc później, 24 lipca 1872 roku, miało miejsce poświęcenie kościoła, któremu nadano imię św. Augustyna. Na stanowisko kuratusa w Lipinach powołano księdza Józefa Michalskiego, który zaczął swoją misję przy nowym kościele 6 czerwca 1872 roku. Nowa kuracja znalazła się w dekanacie mysłowickim.

Prawdopodobnie w wieży kościoła odnalezione dokumenty z remontu w listopadzie 1900 roku wskazują na Augusta Schmiedera jako budowniczego, niestety jednak nie ujawniają one nazwiska projektanta ani architekta tej świątyni. Całkowite koszty związane z budową i wystrojem kościoła w dużej mierze pokryły Hutnicza Spółka Bracka oraz Dyrekcja Śląskiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hut Cynkowych.

Pojawiło się jednak wiele dodatkowych prac, które były potrzebne, aby dostosować kościół do dzisiejszych wymiarów. W pierwotnym kształcie, budowla mogła zmieścić około 1500 wiernych i miała wymiary 15,9 m szerokości oraz 18 m długości. Na przykład brakowało bocznych naw, kaplicy różańcowej, grobowca, konfesjonału i głównego wejścia na chór. Dopiero w następnych latach te elementy zostały dodane do kościoła. 1 grudnia 1872 roku, odbyła się ceremonia poświęcenia wielkiego krzyża, który został zakupiony ze składek parafian i umieszczony w tzw. babińcu kościoła.

Architektura

Kościół w Lipinach zachwyca swoją neogotycką architekturą, która charakteryzuje się rzutem w kształcie krzyża łacińskiego. Jest to obiekt trójnawowy, z pseudohalom, a transept, rozciągający się w dwu przęsłach, tworzy wyraźnie zarysowane ramiona, które wyrównują się wysokością z korpusem nawowym. Od wschodu kościoła przylega prezbiterium, które ma płytką, prostokątną formę i jest zakończone wielobocznie. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się zakrystie oraz kaplica, zarówno od strony południowej, jak i północnej. Po zachodniej stronie transeptu zlokalizowane są kruchta i wieloboczna kaplica, co harmonizuje z ogólną strukturą bryły, którą od zachodu zamyka kwadratowa wieża.

Elewacje świątyni zbudowane są z cegły, która obecnie przybrała jednolitą, ciemnoszaro-znaną barwę. Jedyną, a zarazem elegancką dekoracją, jest główny portal wykonany z kamienia, usytuowany w przyziemiu wieży. Portal ten, kontrastujący z resztą bryły, jest zdobiony dwiema imponującymi rzeźbami przedstawiającymi św. Floriana oraz św. Jana Nepomucena. Wnętrze kościoła wzbogacają witraże, z których kilka, znajdujących się w nawie bocznej, jest autorstwa Adama Bunscha.

Wśród wyróżniających cech tej świątyni znajdują się sklepienia krzyżowo-żebrowe, żebrowe oraz kryształowe, które pokrywają całe wnętrze, tworząc wyjątkowego rodzaju przestrzeń. Nowoczesne wnętrze prezbiterium było projektowane przez utalentowanych artystów plastycznych, Sławomira Oleszczuka oraz Wiktora Ostrzołka.

W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła znajduje się cmentarz, na którym spoczywają powstańcy śląscy, a także znane postaci, takie jak Augustyn Świder oraz August Czarnynoga, śląscy pisarze, którzy pozostawili trwały ślad w historii regionu.

---

Oceń: Kościół św. Augustyna w Lipinach

---