Augustyn Świder, znany również pod pseudonimami takimi jak A. Ś., Kuba z Jagód, Robotnik, czy Sfinks, to osoba, której życie i twórczość są znaczącą częścią polskiej kultury. Urodził się 16 sierpnia 1886 roku w Lipinach, zaś swoje życie zakończył 2 lutego 1923 roku w Katowicach.
Był on nie tylko hutnikiem, ale również utalentowanym poetą, publicystą, a także aktywnym uczestnikiem powstań oraz działaczem społecznym, co czyni go postacią wielowymiarową, a jego działalność pozostaje inspiracją dla wielu.
Życiorys
Augustyn Świder pochodził z robotniczej rodziny, co miało znaczący wpływ na jego późniejsze życie. Swoją zawodową karierę rozpoczął już w wieku 14 lat, podejmując pracę w Hucie Cynku w Lipinach, gdzie również zatrudniony był jego ojciec.
W 1901 roku, jego zaangażowanie społeczne objawiło się poprzez współzałożenie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Lipinach. W latach 1908-1910, miał możliwość odbycia licznych podróży zagranicznych, które wzbogaciły jego horyzonty. Przed wybuchem I wojny światowej, podjął wędrówki do Austrii i Francji, a także w drugiej z wypraw dotarł do Włoch, gdzie osiągnął wyspę Capri. W trakcie tej podróży poznał znanego rosyjskiego pisarza, językoznawcę i publicystę, Maksyma Gorkiego. Oprócz tych krajów, Świder odwiedził także Szwajcarię oraz Niemcy.
W 1910 roku zwrócił na siebie uwagę Wojciecha Korfantego, co zaowocowało objęciem przez niego stanowiska redaktora w gazecie „Polak”, funkcję tę pełnił od lipca do września tego roku. Brał aktywny udział w trzech powstaniach śląskich oraz działaniach związanych z plebiscytem, często spotykał się z represjami ze względu na swoje poglądy. W okresie I wojny światowej walczył w wojsku niemieckim, a następnie został zaangażowany w I powstanie śląskie.
W 1919 roku objął stanowisko komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej na Górnym Śląsku, zarządzając sprawami związanymi z miastem i powiatem Bytom. Równocześnie, od czerwca 1919, pełnił rolę sekretarza Głównego Komitetu Opieki nad Uchodźcami w Sosnowcu, organizacji, która wspierała polską ludność wysiedloną z terenów niemieckich. W tym samym roku był również współredaktorem pisma „Powstaniec” wydawanego w Sosnowcu.
W latach 1920-1921, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Bytomiu, pod jego przewodnictwem, wydawało własne pismo „Orędzie Sokole”, w którym odgrywał kluczową rolę jako redaktor naczelny. Dodatkowo, Augustyn Świder zajmował się redagowaniem „Srebrnej księgi sokolstwa polskiego na Śląsku”, dokumentującej historię oraz strukturę Śląskiej Dzielnicy Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Publikacja ta ukazała się w Bytomiu w 1920 roku
Za swoją działalność wydawniczą, w której nawoływał do głosowania na Polskę w czasie plebiscytu, Augustyn Świder został aresztowany przez władze niemieckie. Po uchwałach plebiscytowych, 3 maja 1921 roku, na czele oddziału powstańczego, wkroczył do Lipin, gdzie z sukcesem rozbroił niemieckich żandarmów i obsadził urząd polskimi funkcjonariuszami.
Wkrótce po tych wydarzeniach został mianowany chorążym Wojska Polskiego i powołany do służby w 73 pułku piechoty w Katowicach. W latach 1922-1923 mieszkał w Dąbrówce Małej. Niestety, zginął w tragicznych okolicznościach podczas bójki, która miała miejsce w nocy z 2 na 3 lutego 1923 roku w Katowicach.
W latach 2000-2008, na jego cześć, odbywały się uroczystości przyznawania nagród imienia Augustyna Świdra.
Działalność literacka
Augustyn Świder był autorem różnorodnych krótkich form literackich, takich jak wiersze oraz opowiadania, które pojawiały się w polskich czasopismach wydawanych na Śląsku. Należały do nich m.in. „Polak”, „Orędzie Sokole” oraz „Powstaniec”. W czasach II Rzeczypospolitej ukazały się dwa zasłużone zbiory jego poezji, które zostały wydane przez bliskiego mu przyjaciela, Wiktora Polaka. Pierwszy z tomów, zatytułowany „Z głębin duszy polskiej syna ziemi górnośląskiej. Wiersze i pieśni”, miał swoją premierę w 1920 roku, a drugi nosił nazwę „Deklamacje na czas plebiscytowy”.
W kręgu jego najważniejszych dzieł poetyckich, można wymienić:
- „Sokół w więzieniu” (1920),
- „Skończone powstanie” (1921),
- „Jesień 1921” (1921),
- „Poległym cześć” (1921),
- „Nasz cel” (1921),
- „Szkoda” (1922),
- „*** [Kto nigdy…]” (1922),
- „Rżnij Walenty – Bóg się rodzi” (1922).
Przypisy
- a b c d hasło Świder Augustyn. W: Praca zbiorowa: „Literatura Polska. Przewodnik encyklopedyczny” Tom II. Warszawa: PWN, 1984 r., s. 459. ISBN 83-01-01520-9.
- a b c d „Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982 r., str. 553, hasło „Świder Augustyn”.
- „Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982 r., str. 668, hasło „Związek Uchodźców Śląskich”.
- „Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982 r., str. 360, hasło „Orędzie Sokole”.
- „Srebrna księga Sokolstwa Polskiego na Śląsku”, nakł. Wydziału Dzielnicy Śląskiej; drukiem „Katolika”, Bytom 1920 r.
- a b Moskal, Wilczek 1975 r.
Oceń: Augustyn Świder