Lipiny (Świętochłowice)

---

Historia

W połowie XVIII wieku powstał pierwszy folwark w Lipinach, który należał do dóbr rycerskich Chropaczowa. Mieścił się on w obecnym rejonie ulicy Chorzowskiej, na skraju lasu, gdzie w późniejszych latach zbudowano szkołę hutniczą. Przez długie lata jedynym mieszkańcem tego zniszczonego folwarku był wójt Lipina, od którego imienia zaczerpnięto nazwę miejsca. W pobliżu dworu znajdowała się leśniczówka oraz kilka chat zamieszkałych przez drwali i pracowników dworskich.

Od XIX wieku w Lipinach zaczęła działać Huta Silesia, zajmująca się przetwórstwem cynku. Przed II wojną światową Lipiny znajdowały się wśród miejsc o najwyższym poziomie zanieczyszczenia powietrza w Europie, co wynikało z intensywnego przemysłu, zwłaszcza działalności tej hut. Ekologiczne problemy dotykają Lipin do dziś, a przemysłowe ślady są nadal widoczne w tej okolicy.

Do roku 1951 wieś była stolicą gminy Lipiny. Obecnie w miejscowości funkcjonuje jeden klub sportowy – GKS Naprzód Lipiny.

Kalendarium

• 26 listopada 1802 – Karol von Woyrsch sprzedał obszar dworski w Chropaczowie księciu Jerzemu Karolowi, wnukowi landgrafa Hesji-Darmstadt Ludwika VIII i wtedy pierwszy raz ten obszar nazwano Lipiny,
• 1806 – Lipiny odkupił Maksymilian Józef Wittelsbach, król bawarski,
• 1823 – rozpoczęcie eksploatacji węgla kamiennego na terenie Lipin,
• 1826 – Lipiny przeszły w ręce hrabiego Karola Łazarza Henckla von Donnersmarcka,
• 1850 – właścicielem Lipin został Guido Henckel von Donnersmarck,
• 1860 – powstała gmina żydowska w Lipinach,
• 1865 – topograficzny opis Górnego Śląska z tego roku notuje, że 2/3 mieszkańców Lipin mówi w języku polskim, a pozostała 1/3 niemieckim („Die Bewohner reden zu 2/3 polnisch und zu 1/3 deutsch”),
• 1867 – Lipiny liczyły 4507 mieszkańców,
• 24 sierpnia 1872 – poświęcenie kościoła św. Augustyna,
• 1874 – epidemia cholery w Lipinach,
• 30 grudnia 1894 – uruchomienie w Lipinach tramwaju parowego na linii z Zabrza do Królewskiej Huty,
• 1898 – pierwsze lampy elektryczne oświetlające ulice,
• 13 października 1901 – poświęcenie kościoła ewangelickiego,
• 1907 – otwarto ratusz,
• 27–29 grudnia 1918 – strajki górników i hutników,
• 18 sierpnia 1919 – I powstanie śląskie: walki powstańców w Lipinach,
• 20–26 sierpnia 1920 – II powstanie śląskie: powstańcy opanowali Lipiny,
• 26 czerwca 1922 – wkroczenie wojsk polskich do Lipin,
• 1925 – Lipiny liczyły 18 220 mieszkańców.
• W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonował komisariat Straży Granicznej i placówka II linii SG „Lipiny”,
• 1936 – rozebranie wskutek szkód górniczych kościoła ewangelickiego,
• 2/3 września 1939 – początek II wojny światowej: jednostki samoobrony wycofały się z Lipin do Katowic,
• 28 stycznia 1945 – do Lipin wkroczyły wojska radzieckie,
• 10 kwietnia 1951 – Lipiny weszły w skład miasta Świętochłowice,
• 1 stycznia 1967 – połączono kopalnie Śląsk i Matylda; otwarto po remoncie kino Odrodzenie,
• 1981 – odsłonięto zrekonstruowany pomnik Powstańca Śląskiego,
• 22 grudnia 1997 – uchwała Rady Miejskiej Świętochłowic zmieniająca granicę dzielnicy Lipiny.

Architektura

Lipiny wyróżniają się bogatą architekturą, która w dużej mierze składa się z kamienic oraz familoków, datowanych na początek XX wieku. Warto zwrócić uwagę na najważniejsze zabytki tej części Świętochłowic.

Wśród najcenniejszych obiektów znajduje się kościół pw. św. Augustyna, który został zbudowany w 1872 roku, stanowiący znaczący element architektoniczny Lipin. Oprócz tego, na terenie dawnego zakładu metalurgicznego Silesia można zobaczyć zespół walcowni cynku, który obejmuje:

• walcownię z 1858 roku,
• pralnię i rozdzielnię z 1 połowy XIX wieku,
• kotłownię oraz warsztat mechaniczny z 2. połowy XIX wieku.

Na liście gminnej ewidencji zabytków Świętochłowic znajduje się również siedziba urzędu gminy Lipiny, która wzniesiona została w 1908 roku, co stanowi kolejny ważny element architektoniczny tej lokalizacji.

---

Oceń: Lipiny (Świętochłowice)

---