Schron bojowy w Piaśnikach

---

Opis obiektu

Wznoszący się w Świętochłowicach polski ciężki schron bojowy, oznaczony oryginalnym numerem 39, jest częścią znanej architektury obronnej, znajdującej się w parku im. Mieszkańców Heiloo. Budowla ta ma swoje korzenie w roku 1937, będąc kluczowym elementem II Linii Obrony Obszaru Warownego „Śląsk”. Stanowi ona jeden z rzadkich przykładów obiektów na Śląsku, które były przystosowane do prowadzenia intensywnego ognia czołowego, określane jako „blokhauz”.

Pod względem konstrukcyjnym, schron wzniesiono w części przy użyciu materiałów klasy odporności „E”, co oznacza, że jego ściany narażone na ostrzał mają imponującą grubość 2,00 metra. Takie wzmocnienia umożliwiały mu przetrwanie pojedynczego uderzenia pociskiem kal. 305 mm, a także wielu trafień przy użyciu pocisków 220 mm. Pozostała część obiektu została wykonana w klasie odporności „D”, co zapewniało mu odporność na wielokrotne uderzenia pociskami 155 mm oraz jedno trafienie pociskiem 220 mm.

Schron zbudowano z 13 pomieszczeniami, z których wszystkie, z wyjątkiem izb bojowych ckm oraz izby pogotowia załogi, były oddzielone pancernymi, gazoszczelnymi drzwiami działowymi, co podkreśla wysoką jakość jego ochrony. Co więcej, obiekt wyposażono w 3 strzelnice dla ciężkich karabinów maszynowych wz.30 kal. 7,92 mm, które były zabezpieczone płytami pancernymi mod.37 oraz 2 strzelnice dla ręcznego karabinu maszynowego wz.28 kal. 7,92 mm.

Główne wejście do obiektu było niezwykle starannie zabezpieczone, z kratą przeciw szturmową wykonaną z pełnych prętów stalowych, a za nią znajdowały się dwudzielne, jednoskrzydłowe drzwi pancerne mod.36 (B). Oprócz tego schron miał 2 wyjścia ewakuacyjne, które były zamykane panzersteinami (zewnętrznym i wewnętrznym). Warto również zaznaczyć, że obiekt był gazoszczelny, a także wyposażony w instalację filtro-wentylacyjną, co zapewniało jego bezpieczeństwo w przypadku użycia gazów bojowych.

Załogę schronu stanowiło 14 żołnierzy, dowodzonych przez oficera, pochodzących z 75 pułku piechoty z Chorzowa. Wnętrze obiektu zdobiła imitacja kopuły pancernej w formie walca, co przypisywało mu dodatkowego charakteru. Znajdowało się tu również piecyk forteczny, wysokoprężny silnik diesla Blackstone DB, wentylator, filtry przeciwchemiczne, składane prycze, półki oraz ławeczki, toaleta i niezbędne instalacje wentylacyjne i chłodzenia, które pozwalały na prowadzenie ognia z broni maszynowej w warunkach pełnej funkcjonalności.

Historia

Budowa tego obiektu miała miejsce do 1937 roku, lecz proces jego pełnego wyposażenia trwał aż do momentu wybuchu II wojny światowej w dniu 1 września 1939 roku, a nie zakończył się pomimo upływu czasu. Warto zaznaczyć, że schron ten stanowił część II linii obrony, co oznacza, że miał on być używany jedynie w przypadku przełamania pierwszej linii. Dlatego też, większy nacisk położono na schrony pierwszej linii, co skutkowało tym, że ten obiekt nie został w pełni wyposażony. Nie zdążono w nim zamontować między innymi silnika wysokoprężnego do napędu generatora oraz wentylatora niezbędnego do funkcjonowania instalacji filtro-wentylacyjnej.

W dniu wybuchu wojny, jak sądzono, schron mógł być obsadzony przez bardzo ograniczoną załogę, która otrzymała nakaz wycofania się w nocy z 2 na 3 września. Nie znalazły się żadne relacje ani wzmianki, które sugerowałyby, że w 1939 roku w okolicy schronu doszło do jakichkolwiek walk. Z drugiej strony, odkrycia przeprowadzone przez członków Stowarzyszenia na Rzecz Zabytków Fortyfikacji „Pro Fortalicium”, które sprawuje pieczę nad schronem, wskazują na inne rzeczy. Znalezione ślady ostrzału na ścianach zawiodły do odkrycia ponad 60 wystrzelonych łusek karabinowych oraz pistoletowych, zarówno polskiej, jak i niemieckiej produkcji, co potwierdza, że w pobliżu musiała mieć miejsce jakaś potyczka. Na obecną chwilę, detale dotyczące tych starć oraz ich uczestnicy pozostają nieznani.

Rok 1945 przyniósł kolejny incydent – schron został ostrzelany przez Armię Czerwoną, o czym świadczą ślady na tylnej ścianie obiektu, w pobliżu głównego wejścia, oraz odnalezione łuski produkcji radzieckiej. Po zakończeniu działań wojennych, obiekt przez krótki okres pełnił rolę schronu Obrony Przeciwlotniczej, a následne lata niestety przyniosły mu zapomnienie, dewastację oraz zaśmiecanie. W latach osiemdziesiątych XX wieku podjęto decyzję o zaspawaniu oraz zasypaniu wejścia, co przyczyniło się do zachowania wielu drobnych elementów wyposażenia, które w przeciwnym razie mogłyby zostać bezpowrotnie utracone.

W roku 2007 członkowie Stowarzyszenia „Pro Fortalicium”, uzyskawszy stosowną zgodę od lokalnych władz, podjęli się remontu obiektu. Ich prace zaowocowały utworzeniem Izby Muzealnej Obszaru Warownego „Śląsk”, która jest dostępna dla zwiedzających za darmo. Dodatkowo, Stowarzyszenie organizuje różnorodne imprezy o charakterze historycznym, w tym inscenizacje bitew z okresu II wojny światowej. W 2021 roku, Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków podjął decyzję o wpisie schronu do rejestru zabytków, co stanowi potwierdzenie jego historycznej wartości.

17 maja 2021 roku w bezpośredniej bliskości obiektu ustawiono niemiecki schron wartowniczo-obserwacyjny typu Einmannbunker, który odnaleziono w trakcie prac oczyszczających staw „Kalina” w Świętochłowicach. Również w tym przypadku opiekę sprawują członkowie Stowarzyszenia „Pro Fortalicium”, kontynuując działania mające na celu ochronę i upamiętnienie tego ważnego historycznie miejsca.

Zwiedzanie

Obiekt, o którym mowa, można zwiedzać w każdy 1 i 3 weekend miesiąca, w okresie od maja do października. Godziny otwarcia to od 15.00 do 19.00.

---

Oceń: Schron bojowy w Piaśnikach

---