Rawa (dopływ Brynicy)

---

Ogólna charakterystyka

Rawa, jako ciek wodny, po raz pierwszy została wspomniana w dokumentach w roku 1737. Jej pierwotna nazwa, Roździanka, wywodzi się z historycznej osady Roździeń, która współcześnie znajduje się w obrębie katowickiej dzielnicy Szopienice-Burowiec.

Rzeka ta rozpoczyna swój bieg w okolicach stawu Marcin w Rudzie Śląskiej. Następnie przepływa przez wiele miejscowości, w tym Świętochłowice oraz Chorzów, gdzie można wymienić Osiedle Ruch oraz Klimzowiec. W Katowicach rzeka przechodzi przez takie osiedla jak Osiedle Tysiąclecia, Załęże, Śródmieście, Osiedle Roździeńskiego oraz Zawodzie. W końcu, w Mysłowicach, na granicy z Sosnowcem, Rawa łączy się z Brynicą. Po przepłynięciu 850 metrów, Brynica z kolei wchodzi w kontakt z Czarną Przemszą. Całkowita długość Rawy wynosi 19,6 km.

Rawa jest zasilana głównie wodami opadowymi, a także ściekami z gospodarstw domowych oraz przemysłu. Naturalnym dopływem tej rzeki jest Potok Leśny, który wpada do Rawy w rejonie Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Dodatkowo, za jeden z dopływów Rawy uznawany jest niewielki potok, który płynie od stawów w Załężu i wpada do Rawy w pobliżu mostu na ul. Grundmanna, niedaleko skrzyżowania z ulicą Gliwicką.

Regulacja potoku

Już w 1881 roku rozpoczęto dyskusje na temat uregulowania Rawy, której naturalne źródła znikały, głównie z powodu działalności górniczej. W rezultacie, potok zamienił się w ściek, prowadzący wody przemysłowe oraz te pochodzące z miejskiej kanalizacji. Od końca XIX wieku zlewnia Rawy doświadczała obniżenia terenu, co trwało aż do lat siedemdziesiątych XX wieku. To zjawisko wiązało się z rosnącym ryzykiem powodzi dla rozwijających się miejscowości, takich jak Królewska Huta, Katowice i Mysłowice, w związku z czym koniecznym stało się podjęcie działań na rzecz regulacji potoku. Pierwsze plany dotyczące regulacji Rawy pojawiły się w 1863 roku, a do 1903 roku opracowano projekt jej pełnej regulacji. W dniu 21 kwietnia 1913 roku, na podstawie ustawodawstwa wprowadzonego przez władze Cesarstwa Niemieckiego, powołano „Związek Rawy” (niem. „Rawaverband”). Rok później zatwierdzono projekt regulacji potoku, co umożliwiło przyznanie funduszy rządowych w wysokości 3 milionów marek, jednak wydarzenia związane z I wojną światową opóźniły realizację zamierzeń.

W kontekście regulacji potoku, nowe inicjatywy pojawiły się już w czasach II Rzeczypospolitej, gdy powstał kolejny „Związek Rawy”, którym kierował dr Alfons Górnik, pierwszy Prezydent Miasta Katowice. Biuro techniczne Związku znajdowało się w budynku mieszczącym się przy ul. Pocztowej. Projekt regulacyjny z 1926 roku zakładał skrócenie biegu potoku z około 30 do 19 kilometrów, aby przyspieszyć spływ wody oraz zwiększyć efektywność samooczyszczania się cieku. Planowane były także umocnienia brzegów oraz budowa siedmiu oczyszczalni ścieków wzdłuż potoku, a całkowity koszt szacowano na 7 milionów ówczesnych złotych. Już wtedy dostrzegano potrzebę zasklepienia koryta Rawy na terenie Katowic.

W latach 1928–1929 na granicy Katowic i Chorzowa wybudowano oczyszczalnię „Klimzowiec”, która obecnie czeka na modernizację. Pierwsze prace regulacyjne nad Rawą trwały do 1938 roku, jednak warunki przepływu wody w korycie nie zostały utrzymane na dłuższą metę. Dynamiczny rozwój przemysłowy w regionie spowodował niekontrolowane wprowadzanie do potoku odpadów. W latach sześćdziesiątych XX wieku podjęto decyzję o przykryciu potoku w Śródmieściu Katowic. W wyniku tych działań, potok został zakryty na odcinku między ulicą Sokolską a aleją Wojciecha Korfantego, wówczas znaną jako ul. Armii Czerwonej. Niestety, prace te prowadzone były niezgodnie z normami budowlanymi, co stwarzało ryzyko zawalenia się przykrycia.

W 1975 roku rozpoczęto drugą regulację potoku Rawy. Pierwszy etap obejmował prace od początkowego biegu do oczyszczalni ścieków Gigablok w Szopienicach i trwał do 1993 roku. Drugi etap prac rozciągał się do wysokości ulicy Bankowej w Katowicach, a jego całkowity koszt wyniósł 154,9 mln złotych. Do początku 2005 roku w ramach rewitalizacji potoku Rawy wykonano szereg istotnych prac, w tym oczyszczalnię ścieków Klimzowiec u zbiegu granic Chorzowa i Katowic, która zaczęła funkcjonować w roku 1997. Zrealizowano także budowę nowego koryta w Katowicach od ujścia do Brynicy w kierunku centrum. Stan na początek 2005 roku mówił o wybudowanych 2800 metrach nowego koryta, a w jego ramach prowadzono również budowę kolektorów ścieków komunalnych, co zapobiegało bezpośredniemu wprowadzeniu ścieków do potoku.

Od 2008 roku, w miastach Świętochłowice i Chorzów, potok skierowano do podziemnego kolektora oczyszczalni Klimzowiec. Wzdłuż potoku w Chorzowie i Katowicach powstały Bulwary Rawy, a celem wszystkich powyższych prac jest nie tylko oczyszczenie wód potoku, ale przede wszystkim przywrócenie życia biologicznego w tym obszarze. W roku 2009 realizowano projekt przez Europejskie Forum Studentów AEGEE Katowice, we współpracy z Centrum Dziedzictwa Przyrody – Rawa River Exploration Team, który nosił tytuł „Podróż do serca Śląska”.

---

Oceń: Rawa (dopływ Brynicy)

---