Teodor Peterek

---

Kariera piłkarska

Młodość i początki kariery

Teodor Peterek przyszedł na świat 7 listopada 1910 roku w Świętochłowicach. Jego rodzice, Maria i Józef, mieli wpływ na jego dalsze życie, ponieważ razem stawiali podwaliny pod jego przyszłą karierę piłkarską. Ojciec był robotnikiem budowlanym, który swoje pierwsze kroki na boisku stawiał w opawskim klubie Troppauer SV przed 1905 rokiem. W 1924 roku Teodor ukończył szkołę podstawową i począł uprawiać futbol na lokalnym placu targowym. Pewnego dnia, podczas gry, przypadkowo trafił w głowę Wiktora Markiefki, piłkarza Śląska Świętochłowice, co zaowocowało zaproszeniem do trenowania w tymże klubie. Jego kariera zaczęła się w 1925 roku, mimo że przed nim stawiano wizję zostania skrzypkiem. Rok później Peterek zdobył obie bramki w spotkaniu juniorskim z Ruchem Chorzów. Po tym meczu działacze „Niebieskich” z Antoni Krawczykiem i Janem Heimelem na czele zaofiarowali mu przejście do ich drużyny w zamian za parę butów.

Debiut w nowym zespole miał miejsce wiosną 1927 roku, gdy Peterek zagrał w sparingu z Śląskiem Tarnowskie Góry, strzelając trzy gole. Początkowo ustawiony na pozycji środkowego pomocnika, później brał udział w meczu towarzyskim, gdzie podkreślono, iż jego rola powinna być w ataku. Ostatecznie w meczu z macierzystym klubem zdołał zdobyć dwie bramki: jedną z rzutu karnego oraz drugą golu z gry. Po zakończeniu meczu kapitan Franciszek Koenig postanowił przywrócić go do drużyny juniorów, twierdząc, że „aby ci się nie przewróciło w głowie”.

Ruch Chorzów

Po raz pierwszy w seniorskiej drużynie Ruchu Chorzów Peterek zadebiutował 23 września 1928 roku. To był mecz przeciwko ŁKS–owi Łódź, w którym zdobył swoją pierwszą bramkę dla klubu. W listopadzie tego samego roku nie wykorzystał rzutu karnego podczas starcia z Legią Warszawa, a drużyna zakończyła sezon na dwunastej pozycji ligowej. Peterek w pierwszym roku swojej kariery w Ruchu zagrał w ośmiu spotkaniach.

W następnym roku, w styczniu, rozegrał mecz z Policyjnym Klubem Sportowym, a w marcu zdobył cztery bramki w sparingu z Kresami Królestwa Huta. Po osiągnięciach zdobytych w pierwszym znanym mu roku, musiał zmagać się z dyscyplinarnymi konsekwencjami. Został zawieszony na trzy miesiące po incydencie, w którym obraził sędziego na boisku. Choć nie zagrał w dwóch meczach, wrócił na boisko w sierpniu.

W sezonie 1929 Ruch Chorzów zajął dziesiąte miejsce w ligowej tabeli, a Peterek dołożył swoje bramki w kontekście walki o utrzymanie. Po miesiącu zawieszenia peterek miał szansę powrócić na boisko oraz przyczynić się do zwycięstwa nad Garbarnią Kraków. Kiedy sezon 1930 dobiegł końca, Peterek zdołał strzelić dziewięć bramek w osiemnastu meczach. Na sali prasowej określono go jako „gracza o doskonałych walorach technicznych i dobrym zmyśle kombinacyjnym”.

„Kierownikiem ataku jest Peterek, gracz o doskonałych walorach technicznych i dobrym zmyśle kombinacyjnym, jednakże trochę za powolny.”

Wincenty Gensior, 1931.

W lutym 1931 roku Teodor zagrał w połączonym składzie drużyny, zdobywając trzy gole w meczu towarzyskim. W maju tego samego roku, podczas „Dnia Polskiego Związku Piłki Nożnej”, odniósł sukces, strzelając hat tricka w jednym z towarzyskich spotkań. Po pewnym czasie jego nazwisko zaczęło się przewijać w kontekście transferu do SpVgg Greuther Fürth. Rok 1934 zastał go jako najlepszego strzelca drużyny, a sezon zakończony czterema bramkami w jednym meczu przeciwko Podgórzu Kraków zapewnił mu miano kluczowego gracza.

Ruch Chorzów obronił tytuł mistrza Polski w 1934 roku, co przyczyniło się do dalszego wzrostu jego popularności. Po udanych meczach w reprezentacji Ruchu, Peterek stał się nieodłącznym elementem drużyny, a wspomnienia o jego wyczynach pozostały żywe do dziś.

Okres II wojny światowej i powrót do Ruchu

Po wybuchu II wojny światowej Ruch Chorzów został zlikwidowany przez niemieckie władze. Jeden z dawnych piłkarzy, Teodor Peterek, stał się częścią Bismarckhütter Sport Vereinigung, w której rozegrał swój debiut 19 listopada 1939 roku. Na boisku dominował jako zdobywca bramek, jednak wojna spowodowała, że jego kariera sportowa była pełna zawirowań. Podczas II wojny światowej, Peterek doświadczył wielu wyzwań, w tym wcielenia do Wehrmachtu. W 1942 roku trafił do niewoli amerykańskiej, a po wojnie grał w reprezentacji Polskich Sił Zbrojnych.

Po powrocie do Polski w 1946 roku Peterek miał szansę na powrót do Ruchu Chorzów. Już w swoim pierwszym meczu po wojnie zdołał strzelić pięć bramek w spotkaniu z Slavią Ruda. Jego powrót nie był jednak wolny od kontrowersji. Problemy z Urzędem Bezpieczeństwa i oskarżenia o przynależność do Schutzstaffel nie wpłynęły na jego nieustanną pasję do futbolu.

Ostatecznie, występując w roli kapitana drużyny, Teodor Peterek nadal błyszczał na boisku. W sezonie 1948 jego rola jako grającego trenera staje się widoczna, a z każdą pomocą przynosi sukcesy drużynie.

Seria szesnastu meczów z golem Teodora Peterka
Lp.	Data	Typ meczu	Przeciwnik	Wynik	Gol
1.	03.10.1937	domowy	Pogoń Lwów	3:2	_
2.	24.10.1937	wyjazdowy	Cracovia	2:4	_
3.	10.04.1938	domowy	Śmigły Wilno	5:2	_
4.	24.04.1938	wyjazdowy	Polonia Warszawa	0:3	_
5.	01.05.1938	domowy	Warta Poznań	3:2	_
6.	08.05.1938	domowy	Warszawianka	6:2	_
7.	15.05.1938	wyjazdowy	Wisła Kraków	3:1	_
8.	26.05.1938	domowy	AKS Chorzów	3:2	_
9.	12.06.1938	wyjazdowy	Pogoń Lwów	3:1	_
10.	19.06.1938	domowy	Cracovia	4:0	_
11.	26.06.1938	wyjazdowy	Cracovia	3:2	_
12.	03.07.1938	wyjazdowy	ŁKS Łódź	2:2	_
13.	21.08.1938	domowy	Pogoń Lwów	3:1	_
14.	28.08.1938	wyjazdowy	AKS Chorzów	2:4	_
15.	04.09.1938	wyjazdowy	Wisła Kraków	4:2	_
16.	11.09.1938	wyjazdowy	Warszawianka	1:4	_

Czołowi strzelcy Ruchu Chorzów w I lidze
Numer	Okres gry	Imię oraz nazwisko	Liczba bramek
1.	1948–1959	Gerard Cieślik	168
2.	1928–1939 i 1948	Teodor Peterek	157
3.	1934–1939	Ernest Wilimowski	117
4.	1959–1971	Eugeniusz Faber	104
5.	1957–1967	Eugeniusz Lerch	85

Kariera reprezentacyjna

Reprezentacja Polski

Teodor Peterek miał zaszczyt reprezentować Polskę w międzynarodowych zmaganiach w latach 1931–1938. W tym okresie zagrał w dziewięciu meczach, w których strzelił aż sześć goli. Jego debiut miał miejsce 23 sierpnia 1931 roku, a rywalem była drużyna Rumunii, w której Polska przegrała 2:3. Pierwszą bramkę Peterek zdobył 14 października 1934 roku, wykorzystując rzut karny w wygranym meczu przeciwko Łotwie, kończącym się wynikiem 2:6. Jego kariera w reprezentacji zakończyła się po meczu z Niemcami 18 września 1938 roku, w którym to Peterek zdobył honorowego gola, a ostateczny wynik to 4:1 dla rywali.

Letnie Igrzyska Olimpijskie 1936

Udział reprezentacji Polski w letnich igrzyskach olimpijskich w Berlinie ogłoszony został przez zarząd Polskiego Związku Piłki Nożnej podczas posiedzenia w dniu 15 czerwca 1936 roku. Przygotowania do tego prestiżowego turnieju zaczęły się 6 lipca na Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie, gdzie powołano trzydziestu sześciu zawodników, w tym również Peterka. W ramach preparacji, reprezentacja rozegrała cztery spotkania towarzyskie. W dniach 11–12 lipca Polacy zmierzyli się dwukrotnie z Wackerem Wiedeń, gdzie w obu meczach Peterek znacząco się wyróżnił, zdobywając cztery bramki, z czego jedną z rzutów karnych. Dodatkowo, w kolejnych dwóch sparingach z drużyną Phöbus Budapeszt, również pokazał swoje umiejętności, zdobywając jedną bramkę oraz notując asystę. Po zakończeniu przygotowań, ostateczna lista osiemnastu olimpijczyków, zaproponowana przez kapitana Józefa Kałużę, zatwierdziła jego obecność w zespole.

Na igrzyskach olimpijskich w Berlinie, drużyna była pod wodzą selekcjonera Kurta Otto oraz kapitana Kałuży. Peterek był jednym z kluczowych graczy, którzy uczestniczyli we wszystkich czterech meczach olimpijskich. W starciu 1/8 finału z reprezentacją Węgier (0:3, 5 sierpnia 1936) jego strzał trafił w poprzeczkę, co wykorzystał Gerard Wodarz, zdobywając bramkę. W ćwierćfinale przeciwko Wielkiej Brytanii (4:5, 8 sierpnia 1936) asystował przy golu głową strzelonym przez Huberta Gada. Peterek wystąpił również w półfinale z Austrią (1:3, 11 sierpnia 1936) oraz w meczu o brązowy medal z Norwegią (2:3, 13 sierpnia 1936), gdzie strzelił wyrównującą bramkę na 2:2.

Reprezentacja Śląska

Teodor Peterek działał także w reprezentacji Śląska w latach 1930–1938. W tym czasie wystąpił w czternastu meczach, strzelając osiemnaście goli. Zadebiutował 26 października 1930 roku, kiedy to Śląsk wygrał 2:1 z reprezentacją Lwowa w meczu o Puchar redakcji Sportu. Pierwsza bramka padła 25 października 1931 podczas przegranej rywalizacji z Wrocławiem. W maju 1935 roku zdobył hat tricka w spotkaniu z Lwowem, kończącym się wynikiem 5:2, natomiast w maju 1936 roku zrealizował cztery gole w meczu przeciwko Krakowowi, wygrywając 4:0. W lipcu 1938 roku zdobył honorową bramkę w meczu o Puchar Polski, a kilka miesięcy później zanotował pięć trafień w rywalizacji z Śląskiem Zaolziańskim (6:1, 6 listopada 1938), co było jego ostatnim występem w barwach reprezentacyjnych.

Reprezentacja Górnego Śląska

W latach 1924–1939 odbywały się również mecze pomiędzy reprezentacjami Górnego Śląska, charakteryzującymi się podziałem na część polską i niemiecką. Te zmagania zyskały miano „małych meczów międzypaństwowych”. Peterek reprezentował Górny Śląsk w latach 1934–1939, występując w pięciu spotkaniach i zdobywając trzy bramki. Zadebiutował w bezbramkowym meczu 18 marca 1934 roku w Bytomiu, a pierwszą bramkę zdobył 1 września 1935 roku w wygranym meczu 9:1 w Katowicach, gdzie zdobył również dwie kolejne bramki, co przyniosło mu hat tricka. Ostatnie spotkanie stoczył na początku 1939 roku, w którym Górny Śląsk przegrał 5:3 z Niemcami w Bytomiu, co było równocześnie ostatnią rywalizacją przed wybuchem II wojny światowej.

Kariera trenerska

Początki kariery

W roku 1948 Teodor Peterek zajął się szkoleniem jako asystent Františka Dembickiego w Ruchu Chorzów. W tym czasie prowadził także drużynę rezerw. Ich współpraca obejmowała również organizowanie treningów dla młodszych kategorii wiekowych, takich jak juniorzy i trampkarze. Na początku 1949 roku, Peterek został głównym szkoleniowcem w Polonii Piekary i jednocześnie wspierał Ruch w przygotowaniach do zbliżającego się sezonu, gdyż zespół pozostawał bez trenera.

Zagłębie Dąbrowa Górnicza

Pod koniec października 1949 roku, Peterek objął stanowisko trenera w reaktywowanym Zagłębiu Dąbrowa Górnicza, które właśnie powróciło do gry w mistrzostwach A klasy. W 1950 roku zakończył unifikacyjny kurs trenerski we Wrocławiu, uzyskując bardzo dobry wynik. Wiosna sezonu 1949/1950 była niezwykle udana dla drużyny, która pod jego wodzą odniosła komplet zwycięstw, co pozwoliło wywalczyć mistrzostwo okręgu Sosnowiec oraz możliwość rywalizacji w barażach o II ligę. Zespół trafił do grupy IV z takimi drużynami jak Spójna Kraków, Stal Mielec, Stal Stalowa Wola oraz Kolejarz Chełm. Mimo dwóch porażek na wyjeździe, zespół zakończył baraże na pierwszym miejscu z dorobkiem dwunastu punktów i awansował do II ligi. Niestety, Peterek zakończył współpracę z Zagłębiem w 1951 roku z powodu nieporozumień z działaczem klubu Potępą i po tej przygodzie zaczął prowadzić treningi w Górniku Piekary Śląskie.

Ruch Chorzów: baraże o tytuł mistrza

W styczniu 1952 roku Peterek został częścią rady trenerów sekcji piłki nożnej przy Wojewódzkim Komitecie Kultury Fizycznej w Katowicach. W listopadzie tego samego roku, Ruch Chorzów przystąpił do baraży o tytuł mistrza Polski z Polonią Bytom. Zespół, przygotowywany przez Ewalda Cebulę oraz Peterka, zmienił swoje ustawienie na 1–2–4–4, co miało zaskoczyć przeciwników. Pierwsze starcie, które miało miejsce w Chorzowie, zakończyło się spektakularnym zwycięstwem Ruchu 7:0 (13 listopada 1952). W rewanżu padł bezbramkowy remis (0:0, 16 listopada 1952), dzięki czemu Ruch zdobył tytuł mistrza w sezonie 1952, a Peterek był obecny jako trener w meczu rewanżowym.

Stilon Gorzów Wielkopolski

W 1953 roku Peterek przyjął ofertę objęcia trenerskiego stanowiska w Stilonie Gorzów Wielkopolski, który również grał w A klasie. Jak sam wspominał, na decyzję o podjęciu pracy w Gorzowie wpływ miały atrakcyjne warunki zaproponowane przez Radę Główną klubu. Na nowym miejscu pracy Peterek osiedlił się ze swoim synem Jerzym, który mógł uczęszczać do technikum. Drużyna zainaugurowała sezon 15 lutego 1953 roku mecze towarzyskim, wygrywając 7:1 z Pogonią Barlinek oraz rozpoczęła rozgrywki o mistrzostwo A klasy od wygranej 3:0 z Gwardią Zielona Góra. Stilon zajął drugie miejsce w tabeli, a jako wicemistrz przystąpił do meczów barażowych o awans do III ligi, pokonując rywali: Stal Nowa Sól, Polonia Kępno oraz Błękitnych Stargard Szczeciński. Drużyna zdobyła pięć zwycięstw w sześciu meczach, co pozwoliło na wspólny triumf z Polonią Kępno i awans do III ligi. Po zakończeniu sezonu Peterek nie przedłużył kontraktu i powrócił na Śląsk.

Powrót na Śląsk

Po zakończeniu współpracy ze Stilonem, Teodor Peterek otrzymał propozycję prowadzenia szkółek piłkarskich Górnika Radlin w Rudzie i Chorzowie. Po krótkim okresie, zarząd klubu zadecydował, że Peterek zasiądzie na ławce trenerskiej drużyny seniorów, która występowała w I lidze w 1954 roku. Jego debiut miał miejsce 21 marca 1954 roku, podczas przegranego 0:2 meczu z Ruchem Chorzów. Niestety, zespół borykał się z problemami wynikowymi, notując zaledwie trzy zwycięstwa, dwa remisy i pięć porażek (stosunek bramkowy 10:13), co spowodowało, że po dziesięciu kolejkach Peterek został zastąpiony przez Augustyna Dziwisza. Po tym wydarzeniu na krótko zakończył swoją działalność w roli trenera. W 1955 roku objął Pogoń Nowy Bytom, przemieniając zespół, który groził spadkiem, w drużynę, która uniknęła degradowania. Mimo tego, klub zdecydował się zakończyć z nim współpracę z powodu trudności finansowych. W roku 1962 Peterek trenował Spartę Orzesze, a w 1965 roku prowadził Górnika Słupiec, z którym zdobył awans do klasy okręgowej. Po jego śmierci klub połączył się z Piastem Nowa Ruda.

Sukcesy

Ruch Chorzów

Teodor Peterek odniósł liczne sukcesy z klubem Ruch Chorzów, zdobywając tytuł mistrza Polski aż pięć razy, w latach: 1933, 1934, 1935, 1936 oraz 1938. Ponadto, w sezonie 1937 zespół zajął trzecie miejsce w mistrzostwach kraju, co również jest istotnym osiągnięciem.

Indywidualne

W swojej karierze wykazał się niezwykłą skutecznością, co zaowocowało tytułem króla strzelców na poziomie I ligi dwukrotnie, w sezonach 1936 oraz 1938.

Wyróżnienia

W 1950 roku Teodor został honorowym członkiem Ruchu Chorzów, co podkreśla jego związki z klubem przez lata. W 2019 roku otrzymał również nominację do reprezentacji stulecia Polskiego Związku Piłki Nożnej, co jest kolejnym dowodem na jego znaczącą rolę w historii polskiego futbolu.

Życie prywatne

Teodor Peterek, znany ze swojego sportowego ducha, był szanowanym członkiem rodziny. Wszedł w związek małżeński z Elfrydą Kiołbasa, z którą połączył się 24 lutego 1935 roku. Wspólnie wychowali czterech synów: Jerzego, Wernera, Zygmunta oraz Eugeniusza.

Jego imponujący wzrost sprawił, że na boisku zyskał przydomek Mietlorz. Istnieją także alternatywne teorie dotyczące pochodzenia jego pseudonimu, sugerujące, że mógł on wynikać z jego charakterystycznej, rozwichrzonej fryzury.

Peterek, będąc z zawodu ślusarzem, zyskał uznanie w latach 30. pracując w Hucie Batory. Niestety, jego życie nie było wolne od cierpień. Przeszedł dwa udary mózgu, co w konsekwencji prowadziło do paraliżu lewej strony ciała.

W 1962 roku osiedlił się z rodziną na spokojnej ziemi kłodzkiej, w miejscowości Słupiec. Jego życie, pełne wysiłku i poświęceń, zakończyło się 12 stycznia 1969 roku, gdy miał pięćdziesiąt osiem lat. Został pochowany na lokalnym cmentarzu komunalnym w Nowej Rudzie – Słupcu, w sekcji 4, rządzie 23, numerze 2. W tym samym miejscu złożono również jego żonę oraz najmłodszego syna Eugeniusza, który odszedł w październiku 2019 roku.

---

Oceń: Teodor Peterek

---